पावसाळा आणि अस्थमा: हवामान बदलामुळे श्वसनमार्गाचे संकट – लहानांपासून वृद्धांपर्यंत काय काळजी घ्यावी?

 

पावसाळा आणि अस्थमा: हवामान बदलामुळे श्वसनमार्गाचे संकट – लहानांपासून वृद्धांपर्यंत काय काळजी घ्यावी?

पावसाळा आपल्या आरोग्यासाठी एक दोधारी तलवार आहे. एकीकडे तो निसर्गाची शोभा वाढवतो, तर दुसरीकडे दमट हवामानामुळे विविध आजार वाढतात. त्यातला एक महत्वाचा आजार म्हणजे अस्थमा. पावसाळ्यात अस्थमाचे रुग्ण अधिक त्रस्त होतात. या लेखात आपण पाहूया की पावसाळ्यात अस्थमा का बळावतो, कोणत्या वयोगटांना अधिक धोका असतो आणि कोणती काळजी घ्यावी.

अस्थमा म्हणजे काय?

अस्थमा हा श्वसनमार्गाचा एक दीर्घकालीन आजार आहे. यामध्ये श्वास नलिकांमध्ये (ब्रॉन्काय) जळजळ होते आणि त्या आकुंचन पावतात. त्यामुळे श्वास घेणे कठीण होते.

अस्थमाची लक्षणे:

• छातीत घट्टपणा किंवा जडपणा

• सतत खोकला, विशेषतः रात्री किंवा पहाटे

• श्वास घेण्यास त्रास

• श्वास घेताना शिट्टीसारखा आवाज

पावसाळ्यात अस्थमा का वाढतो?

पावसाळ्याचे हवामान म्हणजे अधिक आर्द्रता आणि अचानक तापमान बदल. यामुळे काही विशिष्ट घटक वातावरणात सक्रिय होतात:

• बुरशी (mold spores): ओलसर घरांमध्ये, गादी/पायपुस्या/भिंतींवर बुरशी वाढते.

• धूळ-कण व परागकण (dust & pollen): वाऱ्यामुळे बाहेरून घरात येतात.

• हवेतील थेंबांमधील अ‍ॅलर्जन्स: पावसात हवेत अ‍ॅलर्जन्स लवकर फिरतात.

• थंड हवामान: यामुळे श्वसनमार्ग आकुंचन पावतात.

कोणत्या वयोगटात धोका अधिक?

👶 लहान मुले:

• त्यांची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी असते.

• दमा झाल्यास लगेच श्वास घेताना त्रास होतो.

👵 वृद्ध व्यक्ती:

• आधीच असलेले फुफ्फुसांचे आजार असू शकतात (उदा. COPD).

• हवामान बदलामुळे लक्षणे तीव्र होतात.

👨‍⚕️ प्रौढ अस्थमाग्रस्त:

• दमट वातावरण आणि मानसिक ताण यामुळे अ‍ॅटॅकची शक्यता वाढते.

घरात घ्यावयाची काळजी

• घरात ओलसरपणा होणार नाही याची काळजी घ्या.

• बिछान्याचे वस्त्र, गाद्या, पडदे यांची स्वच्छता ठेवा.

• धूळ साफ करताना मास्क वापरा.

• घरात दररोज वाफारा (steam inhalation) घ्या.

• घराला योग्य वेंटिलेशन द्या.

आहारातील भूमिका

• हळद आणि मध यांचे सेवन – अ‍ॅलर्जीला प्रतिकार

• Vitamin C (लिंबू, आवळा), Omega-3 (बदाम, अक्रोड)

• थंड पेये, आइसक्रीम, कोल्ड ड्रिंक्स टाळा

• गरम सूप, हर्बल चहा याचा समावेश करा

डॉक्टरकडे कधी जावं?

• श्वास घेताना खूप त्रास होणे

• इनहेलर असूनही आराम न मिळणे

• छातीत दुखणे किंवा शिट्टीसारखा आवाज येणे

• थकवा, चक्कर येणे

अस्थमा रुग्णांसाठी विशेष टिप्स

• डॉक्टरांच्या सल्ल्याने इनहेलर वापरणे

• प्रवास करताना नेहमी औषधे जवळ बाळगा

• नेब्युलायझर आवश्यक असल्यास त्याचा वापर करा

• धूम्रपान टाळा, पासिव्ह स्मोकिंगपासून दूर राहा

वैकल्पिक उपाय

• वाफ घेणे + हळद दूध

• योगासने – विशेषतः प्राणायाम (अनुलोम-विलोम, कपालभाती)

• मानसिक शांततेसाठी ध्यान (meditation)

निष्कर्ष:

पावसाळा म्हणजे आनंदाचा, निसर्गाचा ऋतू असला तरी अस्थमा रुग्णांसाठी तो काळजी घेण्याचा सिग्नल आहे. योग्य काळजी, आहार, स्वच्छता आणि वैद्यकीय सल्ल्याने आपण अस्थमावर नियंत्रण ठेवू शकतो. लहानांपासून वृद्धांपर्यंत सर्वांनीच सावध राहण्याची गरज आहे.

मानसिक आजार आणि DNA – जेनेटिक संबंध पावसाळ्यात फूड पॉइझनिंगपासून संरक्षण पावसात अचानक चक्कर येणं पावसाळ्यात वाढणारी सायनसची समस्या

---

.

📖 अधिक माहिती साठी वाचा:

👉 www.aarogyachivaat.in