महाराष्ट्रातील प्राचीन आरोग्य पद्धती – लुप्त होत चाललेली आयुर्वेदिक परंपरा
महाराष्ट्रातील प्राचीन आरोग्य पद्धती – लुप्त होत चाललेली आयुर्वेदिक परंपरा 1. प्रस्तावना महाराष्ट्र ही केवळ सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक वारसा असलेली भूमी नाही, तर इथे हजारो वर्षांपासून चालत आलेली आरोग्य परंपरा आहे. आयुर्वेद, सिद्ध, योग, निसर्गोपचार यांचा संगम इथल्या लोकजीवनाचा अविभाज्य भाग राहिला आहे. गावागावच्या मातीतून उगवणाऱ्या औषधी वनस्पती, वैद्यांच्या ओवाळणीसारखे औषधनिर्मितीचे अनुभव, आणि आजी-आजोबांच्या तोंडून ऐकलेले घरगुती उपाय – हे सर्व आजच्या आधुनिक आरोग्य जगतात दुर्मिळ होत चालले आहे. 2. इतिहासातील आयुर्वेद – महाराष्ट्राचा सुवर्णकाळ महाराष्ट्रातील प्राचीन आरोग्य प्रणालीवर आयुर्वेदाचा प्रभाव अत्यंत खोलवर आहे. सातवाहन, चालुक्य, राष्ट्रकूट यांसारख्या राजवंशांच्या काळात राज्यातील राजवैद्यांची मोठी प्रतिष्ठा होती. राजवैद्य परंपरा: राजवाड्यांतील वैद्य केवळ औषधोपचार करत नसत, तर राजाच्या आहार, दिनचर्या, ऋतूनुसार आरोग्य देखभाल याची जबाबदारी सांभाळत. ग्रंथनिर्मिती: अनेक मराठी भाषांतरित...