🌍 जागतिक पर्यावरण दिन (५ जून) – निसर्गसंवर्धनाची दिशा  

जागतिक पर्यावरण दिन (World Environment Day) दरवर्षी ५ जून रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस संपूर्ण जगात पर्यावरण संरक्षण, निसर्गाविषयी जागरूकता, आणि सततच्या विकास (sustainable development) यासाठी एकत्र येण्याचा आहे. १९७२ मध्ये युनायटेड नेशन्सने या दिनाची सुरुवात केली आणि आज हा दिवस १५०+ देशांमध्ये साजरा केला जातो.

---

🌱 २०२5 ची थीम काय आहे?

प्रत्येक वर्षी जागतिक पर्यावरण दिनाची एक विशिष्ट थीम असते. २०२५ ची थीम आहे:
👉 “Land restoration, desertification and drought resilience”
मराठीत अर्थ: “जमिनीचे पुनरुज्जीवन, वाळवंटीकरणावर नियंत्रण आणि दुष्काळ प्रतिकारशक्ती”

---

🏫 शाळा, कॉलेज व संस्था कशा प्रकारे तयारी करत आहेत?

पर्यावरण दिनानिमित्त अनेक शैक्षणिक व सामाजिक संस्था खालीलप्रमाणे उपक्रम राबवत आहेत:

शाळा व कॉलेज स्तरावर:

• 🌳 वृक्षारोपण मोहीम

• 🖼️ चित्रकला व पोस्टर स्पर्धा

• 📝 निबंध व कविता स्पर्धा

• 📚 पर्यावरणावर आधारित माहिती सत्रं

• 🚯 प्लास्टिक मुक्ती जनजागृती रॅली

संस्था व सामाजिक गट:

• 🧹 स्वच्छता मोहीमा

• 🌾 जैवविविधता संवर्धन कार्यक्रम

• 💧 पाणी संवर्धन कार्यशाळा

• 🧴 ई-कचऱ्याचे व्यवस्थापन कार्यशाळा

• 🧑‍🏫 वृक्षसंवर्धनावर व्याख्यानं

---

🌿 पर्यावरण रक्षण का आवश्यक आहे?

1. हवामान बदल (Climate Change):

• औद्योगिक क्रांतीपासून वाढलेले कार्बन उत्सर्जन

• तापमानवाढ, हिमनद्या वितळणे, समुद्रपातळी वाढ

2. प्रदूषणाचे वाढते प्रमाण:

• वायू, जल आणि मृदाप्रदूषणामुळे आरोग्य धोक्यात

• प्लास्टिक आणि रसायनांमुळे जैवविविधतेवर परिणाम

3. जंगलतोड:

• नैसर्गिक संसाधनांची कमतरता

• वन्य प्राण्यांचे अधिवास नष्ट होणे

---

🌎 आपण काय करू शकतो? – वैयक्तिक पातळीवरील उपाय

🛍️ सेंद्रिय जीवनशैली अंगीकारा:

• प्लास्टिकऐवजी कापडी पिशव्यांचा वापर

• रसायनमुक्त उत्पादने वापरणे

🌿 झाडे लावा, झाडे जगवा:

• घरी व परिसरात झाडे लावणे आणि त्यांची निगा राखणे

🚴 पर्यावरणपूरक वाहतूक वापरा:

• सायकल, पब्लिक ट्रान्सपोर्ट यांचा वापर करा

• कार पूलिंगसारख्या संकल्पना अमलात आणा

🔌 ऊर्जा बचत करा:

• एलईडी बल्ब वापरा

• अकारण वीज, पाणी आणि इंधनाचा वापर टाळा

---

🧠 विद्यार्थी व युवा वर्गाची भूमिका

• शाश्वत जीवनशैलीचा प्रचार

• इको-क्लब्स आणि पर्यावरण संघटनांमध्ये सक्रिय सहभाग

• आवाज उठवा – स्थानिक प्रशासनासोबत संवाद साधून धोरणांवर प्रभाव

---

📊 पर्यावरण संवर्धनाची परिणामकारकता मोजण्याचे उपाय:

• झाडांचे जीवित प्रमाण व वृद्धीचे निरीक्षण

• कचऱ्याचे वर्गीकरण व पुनर्वापर प्रमाण

• जलस्त्रोतांचे स्वच्छता व पाणीपातळीचे परीक्षण

• CO₂ उत्सर्जन कमी करण्याचे मोजमाप

---

🔚 निष्कर्ष – निसर्ग म्हणजे आपले घर

पर्यावरण दिन ही एक स्मरणसूचना आहे की आपण पृथ्वीचे जबाबदार नागरिक आहोत. निसर्ग ही केवळ संसाधनांची गोष्ट नाही, ती आपल्या आयुष्याची श्वास आहे. "एक झाड लावा, एक जीव वाचवा" ही संकल्पना आपल्या दैनंदिन जीवनात उतरवली पाहिजे.

🟢 आपण बदल घडवू शकतो, आणि तो बदल आजपासून सुरू झाला पाहिजे.