👅 जीभ बाहेर काढायला सांगून डॉक्टर काय तपासतात? _ आरोग्याचा आरसा म्हणून जीभ

👅 जीभ बाहेर काढायला सांगून डॉक्टर काय तपासतात? _ आरोग्याचा आरसा म्हणून जीभ

प्रस्तावना

डॉक्टरांकडे गेल्यावर ते अनेकदा विचारतात – “जीभ बाहेर काढा”. रुग्णाला वाटतं की हे फक्त तोंड तपासण्यासाठी आहे. पण खरं पाहता, जीभ ही आपल्या शरीराच्या आरोग्याची थेट झलक (Mirror of Health) आहे. जीभेवरून रक्तातील स्थिती, पचनसंस्थेची कार्यक्षमता, लिव्हर, हृदय, फुफ्फुसे, मेंदू व नर्व्हस सिस्टम याबद्दल बरीच माहिती मिळते.

आधुनिक वैद्यकीय शास्त्र आणि आयुर्वेद – दोन्हीमध्ये जीभेच्या निरीक्षणाला खूप महत्त्व आहे. या ब्लॉगमध्ये आपण जाणून घेणार आहोत –

• डॉक्टर जीभ पाहून नक्की काय तपासतात

• जीभेचा रंग, थर, ओलावा व हालचालींचा अर्थ

• जीभेवरील बदलांमागची कारणं

• आयुर्वेदिक दृष्टिकोन

• जीभ निरोगी ठेवण्यासाठी टिप्स

---

जीभेचं शरीरातील महत्त्व

जीभ केवळ बोलण्यासाठी किंवा चव घेण्यासाठी नसून शरीराच्या आरोग्याचं प्रतीक आहे.

• चव घेणे – जीभेवरील taste buds गोड, आंबट, खारट, कडू, तिखट चवी ओळखतात.

• पचन प्रक्रियेत मदत – जीभ अन्न व्यवस्थित हलवते आणि लाळेच्या मिश्रणाने पचनास मदत करते.

• आरोग्याची झलक – जीभेवर दिसणारे बदल हे शरीरातील त्रुटींचं द्योतक असतात.

---

डॉक्टर जीभ पाहून काय तपासतात?

१. जीभेचा रंग

जीभेचा रंग हा आरोग्याचा महत्वाचा निर्देशक असतो.

• फिकट / पांढरट → रक्ताल्पता (Anemia), पोषणाची कमतरता

• लालसर / जळजळीत → व्हिटॅमिन B-कॉम्प्लेक्स अभाव, इन्फेक्शन

• निळसर / जांभळट → हृदय किंवा फुफ्फुस विकार, ऑक्सिजनची कमतरता

• गडद लाल → शरीरात उष्णता वाढलेली, लिव्हर समस्या

२. जीभेवरील थर (Coating)

• पांढरा जाड थर → अपचन, कफदोष, जंतुसंसर्ग

• पिवळसर थर → पित्तदोष, लिव्हर विकार

• काळसर थर → गंभीर संसर्ग, धूम्रपानाचे परिणाम

• कोटिंग नसलेली लालसर जीभ → डिहायड्रेशन, पोषणाची कमतरता

३. जीभेचा ओलावा

• कोरडी जीभ → ताप, डिहायड्रेशन, डायबेटिस

• अतिरिक्त लाळेसह जीभ → पचनसंस्थेचे विकार

४. जीभेचा आकार आणि हालचाल

• फुगलेली जीभ → किडनी व हृदय विकार

• थरथरणारी जीभ → न्यूरोलॉजिकल समस्या

• बाहेर नीट न येणारी जीभ → मेंदू किंवा नर्व्हस सिस्टमशी संबंधित विकार

५. जखमा / अल्सर / सूज

• लहान अल्सर → विटॅमिन B12 कमतरता, अॅसिडिटी

• बरे न होणारे जखमा → तोंडाच्या कर्करोगाचा धोका

• सूजलेली जीभ → थायरॉईड समस्या किंवा अॅलर्जी

---

👨‍⚕️ आधुनिक वैद्यकीय दृष्टिकोन

वैद्यकीय विज्ञानानुसार जीभेच्या निरीक्षणातून मिळणारे काही संकेत:

• अॅनिमिया → जीभ फिकट, गुळगुळीत

• जॉन्डिस / लिव्हर विकार → पिवळसर जीभ

• डिहायड्रेशन → कोरडी, फुटलेली जीभ

• हृदय / फुफ्फुस समस्या → निळसर जीभ

• नर्व्हस सिस्टम विकार → जीभ नीट हलवता न येणं

---

🌿 आयुर्वेदिक दृष्टिकोन

आयुर्वेदानुसार जीभ ही त्रिदोष (वात, पित्त, कफ) यांचा आरसा आहे.

• पांढरा थर → कफदोष

• पिवळसर थर → पित्तदोष

• कोरडी, फुटलेली जीभ → वातदोष

• लालसर जीभ → शरीरात उष्णता जास्त

आयुर्वेदिक वैद्य नाडीपरीक्षा सोबत जीभ निरीक्षण करून आजाराची दिशा ठरवतात.

---

जीभ तपासताना डॉक्टर लक्षात ठेवतात त्या गोष्टी

1. जीभेचा नैसर्गिक रंग

2. थराची जाडी व रंग

3. ओलावा आणि लाळेचं प्रमाण

4. हालचाल व नियंत्रण

5. अल्सर, सूज, गाठी

---

🥦 जीभेवरील बदलांकडे दुर्लक्ष करू नका

• सतत पांढरा थर → अपचन / पचनसंस्थेची समस्या

• वारंवार अल्सर → विटॅमिनची कमतरता

• लालसर, जळजळीत जीभ → पित्तदोष / अॅसिडिटी

• दीर्घकाळ कायम असलेले बदल → डॉक्टरांचा सल्ला घ्या

---

जीभ निरोगी ठेवण्यासाठी उपाय

1. दररोज जीभ स्वच्छ करा – tongue cleaner वापरा

2. भरपूर पाणी प्या – शरीर डिटॉक्स होतं

3. संतुलित आहार घ्या – विटॅमिन्स, मिनरल्स पुरेशा प्रमाणात

4. धूम्रपान व मद्य टाळा

5. आयुर्वेदिक उपाय – त्रिफळा पाण्याने गुळण्या, तुळशी पानं चघळणं

6. योग आणि प्राणायाम – पचन व रक्तसंचार सुधारतो

---

निष्कर्ष

जीभ ही शरीराच्या आरोग्याचा आरसा आहे. डॉक्टर जीभ पाहतात कारण तिच्या रंग, थर, हालचाली व ओलाव्यावरून रक्त, पचनसंस्था, लिव्हर, हृदय, फुफ्फुसे आणि नर्व्हस सिस्टम याबद्दल संकेत मिळतात. आयुर्वेदात जीभेला दोषांचा आरसा मानलं आहे.

म्हणूनच जीभेवरील लहानसहान बदलही दुर्लक्षित करू नका. वेळेवर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या आणि आयुर्वेदिक पद्धतीने जीभ निरोगी ठेवा.

---

📖 अधिक माहिती साठी वाचा:

www.aarogyachivaat.in