भगंदर – कारणं, लक्षणं आणि आधुनिक व आयुर्वेदिक उपचार


भगंदर – कारणं, लक्षणं आणि आधुनिक व आयुर्वेदिक उपचार

प्रस्तावना 

आजच्या काळात पचनसंस्थेशी संबंधित आजार झपाट्याने वाढत आहेत. त्यातला एक त्रास म्हणजे भगंदर (Fistula-in-ano). हा आजार थोडासा लाजिरवाणा वाटतो, पण उपचार न केल्यास तो दीर्घकालीन वेदना, पू व सूज यांना कारणीभूत ठरतो. विशेष म्हणजे, योग्य वेळी निदान आणि उपचार केल्यास हा त्रास पूर्णपणे बरा होऊ शकतो.

भगंदर म्हणजे काय?

भगंदर हा गुदद्वाराजवळ तयार होणारा एक लहानसा बोगदा (नळी) आहे, जो गुदाशयाच्या आतल्या भागाला त्वचेपर्यंत जोडतो. सुरुवातीला गुदद्वाराजवळ फोड (Abscess) होतो. तो फुटल्यावर आत व बाहेर यांच्यात एक मार्ग तयार होतो आणि त्या मार्गातून सतत पू किंवा स्त्राव बाहेर येतो.

भगंदर होण्याची कारणं

भगंदर होण्यामागे अनेक कारणं असू शकतात:

  1. जुनाट फोड किंवा संसर्ग – गुदद्वाराजवळील फोड उपचार न केल्यास नळी तयार होते.

  2. आतड्यांचे आजार – क्रोन्स डिसीज, अल्सरेटिव्ह कोलायटिस.

  3. मलावरोध व बद्धकोष्ठता – सततचा ताण व सूज.

  4. अत्यंत कमी स्वच्छता – गुदद्वाराजवळ स्वच्छता न राखणे.

  5. शस्त्रक्रियेनंतरची गुंतागुंत – काही वेळा गुदद्वाराच्या शस्त्रक्रियेनंतर.

भगंदराची लक्षणं

  • गुदद्वाराजवळ सतत पू किंवा स्त्राव येणे

  • गुदप्रदेशात वेदना, विशेषतः बसताना

  • सूज व लालसरपणा

  • वारंवार फोड होणे

  • ताप, अशक्तपणा

  • लांब काळापर्यंत अस्वस्थता

जटिलता

उपचार न केल्यास भगंदर:

  • सततचा संसर्ग निर्माण करू शकतो

  • आतड्यांपर्यंत संसर्ग पसरवू शकतो

  • त्वचेवर जखमा व व्रण तयार करू शकतो

आधुनिक उपचार पद्धती

  1. Fistulotomy – भगंदराची नळी कापून उघडी ठेवणे जेणेकरून ती भरून येईल.

  2. LIFT Procedure – नळीच्या मध्यभागी लिगेशन करून संसर्ग थांबवणे.

  3. Laser Surgery – लेझरच्या साहाय्याने कमी वेदनादायक व जलद उपचार.

  4. Seton Placement – नळीमध्ये धागा ठेवून हळूहळू ती बरी करणे.

आयुर्वेदिक उपचार व घरगुती उपाय

आयुर्वेदात भगंदराला Bhagandara म्हणतात व हा महागद (गंभीर रोग) मानला जातो.

  • त्रिफळा चूर्ण – पचन सुधारते, बद्धकोष्ठता टाळते.

  • हळदीचं दूध – संसर्ग कमी करण्यासाठी.

  • गरम पाण्याचा Sitz Bath – दिवसातून 2-3 वेळा बसल्याने वेदना व सूज कमी होते.

  • आहार बदल – फायबरयुक्त आहार, भरपूर पाणी, मसालेदार व तळकट पदार्थ टाळणे.

प्रतिबंधक उपाय

  • पचनसंस्था निरोगी ठेवा

  • बद्धकोष्ठता टाळा

  • स्वच्छता राखा

  • फोड झाल्यास त्वरित उपचार घ्या

  • व्यायाम व नियमित हालचाल करा

निष्कर्ष

भगंदर हा त्रास लाजिरवाणा असला तरी योग्य वेळी उपचार घेतल्यास तो पूर्णपणे बरा होऊ शकतो. आधुनिक शस्त्रक्रिया, लेझर उपचार तसेच आयुर्वेदिक पद्धतींचा योग्य वापर केल्यास रुग्णाला आराम मिळतो. त्यामुळे लक्षणं दिसताच तज्ज्ञांचा सल्ला घेणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे.

 या आरोग्यविषयक ज्ञानाच्या प्रवासात सहभागी व्हा 👇

🔗  https://chat.whatsapp.com/FKE7z2Ddvba3Pkb340sf0r


नवीन आणि उपयुक्त माहिती दररोज मिळवा!

http://www.aarogyachivaat.in



Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

🌧️ महाराष्ट्रात मान्सून २०२५ चे आगमन – संधी, समस्या आणि उपाय

Image
🌧️ महाराष्ट्रात मान्सून २०२५ चे आगमन – संधी, समस्या आणि उपाय   🔹 प्रस्तावना मान्सून म्हणजे महाराष्ट्राच्या जीवनशैलीतील एक महत्त्वाचा टप्पा. उन्हाळ्याच्या तीव्र झळांनंतर पावसाचे थेंब जणू नवजीवन घेऊन येतात. शेतकरी, नागरीक, विद्यार्थी, आणि सर्वसामान्य जनता मान्सूनच्या आगमनाकडे आतुरतेने पाहत असते. हवामान खात्याच्या अंदाजानुसार २०२५ मध्ये मान्सूनचा प्रवेश जूनच्या दुसऱ्या आठवड्यात होण्याची शक्यता आहे. यंदाचा मान्सून थोडा उशिरा पण सरासरीपेक्षा अधिक पावसासह येणार असल्याची शक्यता वर्तवली जात आहे. या लेखात आपण पाहूया की हा मान्सून महाराष्ट्रासाठी काय संधी घेऊन येतो, कोणत्या समस्या निर्माण करू शकतो, आणि त्यासाठी काय उपाय योजावेत. 🔹 मान्सूनचे सकारात्मक परिणाम ✅ 1. कृषी आणि शेतकरी वर्गासाठी दिलासा मान्सूनचा सर्वात मोठा फायदा होतो तो शेतकऱ्यांना . खरीप हंगामाची सुरुवात पावसावर अवलंबून असते. वेळेवर आणि पुरेसा पाऊस झाल्यास: भात, मका, सोयाबीन, बाजरी यासारख्या पिकांची लावणी यशस्वी होते. सिंचनाचा खर्च कमी होतो. उत्पादन वाढते आणि शेतकऱ्यांचे आर्थिक संकट कमी होण्यास मदत होते. ✅ 2. जल...
Read more

💤 सतत झोप येते? – थकवा की Vitamin B12 चं संकेत?

Image
💤 सतत झोप येते? – थकवा की Vitamin B12 चं संकेत? सतत झोप येणं हे अनेकांना सामान्य वाटतं, पण ही स्थिती एखाद्या गंभीर पोषणतत्त्वाच्या कमतरतेचा इशारा असू शकते . आजच्या धकाधकीच्या जीवनशैलीत जर तुम्हाला दिवसातून अनेक वेळा झोप येत असेल, उठल्यावरही फ्रेश वाटत नसेल – तर याकडे दुर्लक्ष करू नका. खासकरून Vitamin B12 ची कमतरता हे यामागचं एक मुख्य कारण ठरू शकतं. ✅ सतत झोप येण्याची सामान्य कारणं सतत झोप येण्यामागे अनेक कारणं असू शकतात, जसे की: अपर्याप्त झोप (7-8 तासांपेक्षा कमी) मानसिक तणाव किंवा डिप्रेशन अनियमित आहार थायरॉईडची समस्या Vitamin B12 किंवा D ची कमतरता अनियमित दिनचर्या मोबाइल / स्क्रीन वेळ वाढलेली असणे पण यातील सर्वात सामान्य आणि दुर्लक्षित कारण म्हणजे – Vitamin B12 ची कमतरता. 🔬 Vitamin B12 म्हणजे काय? Vitamin B12 (Cobalamin) हे एक पाणी विरघळणारे जीवनसत्त्व आहे जे शरीरातील अनेक महत्त्वाच्या क्रियांमध्ये वापरले जाते: लाल रक्त पेशी तयार करणे मज्जासंस्थेचे (nervous system) आरोग्य राखणे DNA चे उत्पादन मेंदूतील ऊर्जेचा पुरवठा Vitamin B12 मुख्...
Read more

जागतिक पर्यावरण दिन (५ जून) – निसर्गसंवर्धनाची दिशा

Image
🌍 जागतिक पर्यावरण दिन (५ जून) – निसर्गसंवर्धनाची दिशा   जागतिक पर्यावरण दिन (World Environment Day) दरवर्षी ५ जून रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस संपूर्ण जगात पर्यावरण संरक्षण , निसर्गाविषयी जागरूकता , आणि सततच्या विकास (sustainable development) यासाठी एकत्र येण्याचा आहे. १९७२ मध्ये युनायटेड नेशन्सने या दिनाची सुरुवात केली आणि आज हा दिवस १५०+ देशांमध्ये साजरा केला जातो. 🌱 २०२5 ची थीम काय आहे? प्रत्येक वर्षी जागतिक पर्यावरण दिनाची एक विशिष्ट थीम असते. २०२५ ची थीम आहे: 👉 “Land restoration, desertification and drought resilience” मराठीत अर्थ: “जमिनीचे पुनरुज्जीवन, वाळवंटीकरणावर नियंत्रण आणि दुष्काळ प्रतिकारशक्ती” 🏫 शाळा, कॉलेज व संस्था कशा प्रकारे तयारी करत आहेत? पर्यावरण दिनानिमित्त अनेक शैक्षणिक व सामाजिक संस्था खालीलप्रमाणे उपक्रम राबवत आहेत: शाळा व कॉलेज स्तरावर: 🌳 वृक्षारोपण मोहीम 🖼️ चित्रकला व पोस्टर स्पर्धा 📝 निबंध व कविता स्पर्धा 📚 पर्यावरणावर आधारित माहिती सत्रं 🚯 प्लास्टिक मुक्ती जनजागृती रॅली संस्था व सामाजिक गट: 🧹 स्वच्छता म...
Read more

🌪️ वारंवार चक्कर येणे – कारणं, उपाय आणि काळजी

: वारंवार चक्कर येणे – कारणं, उपाय आणि काळजी 🌪️ वारंवार चक्कर येणे – कारणं, उपाय आणि काळजी प्रस्तावना चक्कर येणे ही एक सामान्य परंतु कधी-कधी गंभीर लक्षण असू शकते. अचानक डोळ्यांपुढे अंधारी येणे, शरीर हलके वाटणे किंवा स्थिरपणा गमावल्यासारखं वाटणं – हे सर्व चक्कर येण्याची लक्षणं आहेत. आयुर्वेदात याला "ब्रम्ह" म्हणतात. 🧠 चक्कर येण्यामागील संभाव्य कारणं 1. रक्तदाबातील चढ-उतार लो बीपी (Low Blood Pressure): अन्न न खाणे, जास्त थकवा यामुळे होतो. हाय बीपी (High Blood Pressure): डोक्यात दबाव येतो आणि चक्कर येते. 2. व्हिटॅमिन्सची कमतरता Vitamin B12 आणि D यांची कमतरता चक्कर येण्याचे एक प्रमुख कारण आहे. 3. कानातील बिघाड कानाच्या आतील भाग (Inner Ear) ही समतोल राखण्याची जागा आहे. यामध्ये इन्फेक्शन किंवा द्रव साचल्यास चक्कर येऊ शकते. 4. डिहायड्रेशन (पाण्याची कमतरता) उन्हाळ्यात किंवा व्यायामानंतर शरीरातील पाणी कमी झाल्यास चक्कर येते. 5. रक्तातील साखरेची पातळी Low Sugar (Hypoglycemia): मधुमेही रुग्णांना चक्कर येण्याचा धोका अधिक. 🩺 इतर कारणं...
Read more