“Diarrhea in Children During Monsoon – Causes, Symptoms & Preventive Care” पावसाळ्यात मुलांमध्ये डायरियाचा धोका – कारणं, लक्षणं आणि प्रतिबंधात्मक उपाय

 

🌧️ पावसाळ्यात मुलांमध्ये डायरियाचा धोका – कारणं, लक्षणं आणि प्रतिबंधात्मक उपाय


प्रस्तावना:

पावसाळा म्हणजे गारवा, हिरवाई, आणि मुलांचं खेळणं. पण या ऋतूमध्ये साचलेलं पाणी, खराब अन्न आणि दूषित पाण्यामुळे मुलांमध्ये डायरिया म्हणजेच अतिसार होण्याचं प्रमाण मोठ्या प्रमाणात वाढतं. विशेषतः लहान वयातील मुलं यासाठी अधिक संवेदनशील असतात. या लेखात आपण डायरियाचं स्वरूप, कारणं, लक्षणं, घ्यावयाची काळजी आणि घरगुती उपाय याबाबत माहिती घेणार आहोत.

डायरिया म्हणजे काय?

डायरिया म्हणजे दिवसातून तीन वेळांपेक्षा जास्त पातळ, सैल शौच होणं. मुलांमध्ये ही स्थिती गंभीर रूप घेऊ शकते कारण शरीरातील पाणी आणि लवणं (इलेक्ट्रोलाईट्स) कमी होतात आणि शरीर कमजोर होतं.

पावसाळ्यात डायरिया का वाढतो?

  1. दूषित पाणी पिणं

  2. साचलेल्या पाण्यातील जंतू

  3. खराब अन्न किंवा उघड्यावरचे खाद्यपदार्थ

  4. स्वच्छतेचा अभाव – विशेषतः हात धुण्याची सवय नसेल तर

  5. अन्न तयार करताना किंवा खाण्याआधी योग्य स्वच्छता न राखल्यामुळे

लहान मुलांमध्ये डायरियाची लक्षणं:

  • वारंवार पातळ शौच

  • अंगावर ताप

  • उलट्या

  • भूक न लागणे

  • सतत थकवा जाणवणे

  • डोळे आत गेलेले दिसणे (डिहायड्रेशनचं लक्षण)

  • ओठ सुके होणे

  • लघवी कमी होणे किंवा बंद होणे

डायरिया झाला तर काय धोका?

  1. डिहायड्रेशन (पाणी कमी होणे): हे डायरियाचं सगळ्यात मोठं आणि धोकादायक परिणाम आहे.

  2. कुपोषण: पोषणतत्त्व अन्नातून शरीरात शोषले जात नाहीत.

  3. अतिसारामुळे मृत्यू: विशेषतः ५ वर्षांखालील मुलांमध्ये जास्त धोका असतो.

डायरियावर तातडीने घरी काय करावं?

  1. ORS (Oral Rehydration Solution): प्रत्येक शौचानंतर ORS द्यावं.

  2. झिंक गोळ्या: डॉक्टरांच्या सल्ल्याने १०–१४ दिवस.

  3. सात्त्विक, हलका आहार द्या: खिचडी, सूप, फळांचा रस.

  4. स्तनपान सुरू ठेवा: स्तनपान करणाऱ्या बाळांना दूध बंद करू नका.

  5. पाणी उकळून थंड करून द्या.

डॉक्टरांकडे कधी जायचं?

  • २४ तासांपेक्षा जास्त काळ डायरिया चालू असल्यास

  • पाणी पिल्यानंतरही शरिर निर्जलीकरण होत असल्यास

  • उलट्या आणि ताप वाढत असल्यास

  • बाळ अशक्त दिसत असल्यास किंवा शुद्ध हरवत असल्यास

डायरियापासून वाचण्यासाठी खबरदारी:

  1. मुलांना हात धुण्याची सवय लावा – जेवणाआधी, शौचालयानंतर.

  2. पाणी उकळूनच पिण्याचा आग्रह ठेवा.

  3. घरातील आणि शाळेतील स्वच्छतेची काळजी घ्या.

  4. फ्रीजमध्ये जुने अन्न जास्त वेळ न ठेवणे.

  5. अंगणवाडीत दिलं जाणारं अन्न वेळेवर खाल्लं गेलं पाहिजे.

पालक, शाळा आणि अंगणवाड्यांची भूमिका:

  • मुलांना आरोग्य शिक्षण देणं.

  • अंगणवाडी सेविका आणि शिक्षकांनी नियमित निरीक्षण करणं.

  • शाळांमध्ये स्वच्छता, टॉयलेट्सची उपलब्धता.

शासनाची डायरिया प्रतिबंध मोहिम:

  • ORS आणि झिंक वितरण

  • डोर-टू-डोर जनजागृती

  • आरोग्य तपासणी शिबिरं

  • स्वच्छ भारत अभियानाशी संलग्नता

आंध्र प्रदेश राज्यात ३४ लाख मुलांपर्यंत ORS आणि झिंक पोहचवण्यासाठी विशेष मोहिम राबवली जात आहे.

निष्कर्ष:

पावसाळ्यात डायरिया ही सामान्य वाटणारी पण गंभीर समस्या आहे. योग्य वेळी खबरदारी, स्वच्छता आणि आहाराची काळजी घेतली तर या आजाराला दूर ठेवता येईल. पालक, शिक्षक, प्रशासन – सगळ्यांनी मिळून काम केल्यास आपल्या मुलांचं आरोग्य टिकवता येईल.

लेखक: राम 
ब्लॉग: www.aarogyachivaat.in

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

🌧️ महाराष्ट्रात मान्सून २०२५ चे आगमन – संधी, समस्या आणि उपाय

Image
🌧️ महाराष्ट्रात मान्सून २०२५ चे आगमन – संधी, समस्या आणि उपाय   🔹 प्रस्तावना मान्सून म्हणजे महाराष्ट्राच्या जीवनशैलीतील एक महत्त्वाचा टप्पा. उन्हाळ्याच्या तीव्र झळांनंतर पावसाचे थेंब जणू नवजीवन घेऊन येतात. शेतकरी, नागरीक, विद्यार्थी, आणि सर्वसामान्य जनता मान्सूनच्या आगमनाकडे आतुरतेने पाहत असते. हवामान खात्याच्या अंदाजानुसार २०२५ मध्ये मान्सूनचा प्रवेश जूनच्या दुसऱ्या आठवड्यात होण्याची शक्यता आहे. यंदाचा मान्सून थोडा उशिरा पण सरासरीपेक्षा अधिक पावसासह येणार असल्याची शक्यता वर्तवली जात आहे. या लेखात आपण पाहूया की हा मान्सून महाराष्ट्रासाठी काय संधी घेऊन येतो, कोणत्या समस्या निर्माण करू शकतो, आणि त्यासाठी काय उपाय योजावेत. 🔹 मान्सूनचे सकारात्मक परिणाम ✅ 1. कृषी आणि शेतकरी वर्गासाठी दिलासा मान्सूनचा सर्वात मोठा फायदा होतो तो शेतकऱ्यांना . खरीप हंगामाची सुरुवात पावसावर अवलंबून असते. वेळेवर आणि पुरेसा पाऊस झाल्यास: भात, मका, सोयाबीन, बाजरी यासारख्या पिकांची लावणी यशस्वी होते. सिंचनाचा खर्च कमी होतो. उत्पादन वाढते आणि शेतकऱ्यांचे आर्थिक संकट कमी होण्यास मदत होते. ✅ 2. जल...
Read more

💤 सतत झोप येते? – थकवा की Vitamin B12 चं संकेत?

Image
💤 सतत झोप येते? – थकवा की Vitamin B12 चं संकेत? सतत झोप येणं हे अनेकांना सामान्य वाटतं, पण ही स्थिती एखाद्या गंभीर पोषणतत्त्वाच्या कमतरतेचा इशारा असू शकते . आजच्या धकाधकीच्या जीवनशैलीत जर तुम्हाला दिवसातून अनेक वेळा झोप येत असेल, उठल्यावरही फ्रेश वाटत नसेल – तर याकडे दुर्लक्ष करू नका. खासकरून Vitamin B12 ची कमतरता हे यामागचं एक मुख्य कारण ठरू शकतं. ✅ सतत झोप येण्याची सामान्य कारणं सतत झोप येण्यामागे अनेक कारणं असू शकतात, जसे की: अपर्याप्त झोप (7-8 तासांपेक्षा कमी) मानसिक तणाव किंवा डिप्रेशन अनियमित आहार थायरॉईडची समस्या Vitamin B12 किंवा D ची कमतरता अनियमित दिनचर्या मोबाइल / स्क्रीन वेळ वाढलेली असणे पण यातील सर्वात सामान्य आणि दुर्लक्षित कारण म्हणजे – Vitamin B12 ची कमतरता. 🔬 Vitamin B12 म्हणजे काय? Vitamin B12 (Cobalamin) हे एक पाणी विरघळणारे जीवनसत्त्व आहे जे शरीरातील अनेक महत्त्वाच्या क्रियांमध्ये वापरले जाते: लाल रक्त पेशी तयार करणे मज्जासंस्थेचे (nervous system) आरोग्य राखणे DNA चे उत्पादन मेंदूतील ऊर्जेचा पुरवठा Vitamin B12 मुख्...
Read more

जागतिक पर्यावरण दिन (५ जून) – निसर्गसंवर्धनाची दिशा

Image
🌍 जागतिक पर्यावरण दिन (५ जून) – निसर्गसंवर्धनाची दिशा   जागतिक पर्यावरण दिन (World Environment Day) दरवर्षी ५ जून रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस संपूर्ण जगात पर्यावरण संरक्षण , निसर्गाविषयी जागरूकता , आणि सततच्या विकास (sustainable development) यासाठी एकत्र येण्याचा आहे. १९७२ मध्ये युनायटेड नेशन्सने या दिनाची सुरुवात केली आणि आज हा दिवस १५०+ देशांमध्ये साजरा केला जातो. 🌱 २०२5 ची थीम काय आहे? प्रत्येक वर्षी जागतिक पर्यावरण दिनाची एक विशिष्ट थीम असते. २०२५ ची थीम आहे: 👉 “Land restoration, desertification and drought resilience” मराठीत अर्थ: “जमिनीचे पुनरुज्जीवन, वाळवंटीकरणावर नियंत्रण आणि दुष्काळ प्रतिकारशक्ती” 🏫 शाळा, कॉलेज व संस्था कशा प्रकारे तयारी करत आहेत? पर्यावरण दिनानिमित्त अनेक शैक्षणिक व सामाजिक संस्था खालीलप्रमाणे उपक्रम राबवत आहेत: शाळा व कॉलेज स्तरावर: 🌳 वृक्षारोपण मोहीम 🖼️ चित्रकला व पोस्टर स्पर्धा 📝 निबंध व कविता स्पर्धा 📚 पर्यावरणावर आधारित माहिती सत्रं 🚯 प्लास्टिक मुक्ती जनजागृती रॅली संस्था व सामाजिक गट: 🧹 स्वच्छता म...
Read more

🌪️ वारंवार चक्कर येणे – कारणं, उपाय आणि काळजी

: वारंवार चक्कर येणे – कारणं, उपाय आणि काळजी 🌪️ वारंवार चक्कर येणे – कारणं, उपाय आणि काळजी प्रस्तावना चक्कर येणे ही एक सामान्य परंतु कधी-कधी गंभीर लक्षण असू शकते. अचानक डोळ्यांपुढे अंधारी येणे, शरीर हलके वाटणे किंवा स्थिरपणा गमावल्यासारखं वाटणं – हे सर्व चक्कर येण्याची लक्षणं आहेत. आयुर्वेदात याला "ब्रम्ह" म्हणतात. 🧠 चक्कर येण्यामागील संभाव्य कारणं 1. रक्तदाबातील चढ-उतार लो बीपी (Low Blood Pressure): अन्न न खाणे, जास्त थकवा यामुळे होतो. हाय बीपी (High Blood Pressure): डोक्यात दबाव येतो आणि चक्कर येते. 2. व्हिटॅमिन्सची कमतरता Vitamin B12 आणि D यांची कमतरता चक्कर येण्याचे एक प्रमुख कारण आहे. 3. कानातील बिघाड कानाच्या आतील भाग (Inner Ear) ही समतोल राखण्याची जागा आहे. यामध्ये इन्फेक्शन किंवा द्रव साचल्यास चक्कर येऊ शकते. 4. डिहायड्रेशन (पाण्याची कमतरता) उन्हाळ्यात किंवा व्यायामानंतर शरीरातील पाणी कमी झाल्यास चक्कर येते. 5. रक्तातील साखरेची पातळी Low Sugar (Hypoglycemia): मधुमेही रुग्णांना चक्कर येण्याचा धोका अधिक. 🩺 इतर कारणं...
Read more