AarogyachiVaat

💊 टॅब्लेट कशा प्रकारे काम करतात? – संपूर्ण मार्गदर्शन प्रस्तावना औषधांच्या जगात टॅब्लेट हा सर्वात परिचित आणि जास्त वापरला जाणारा प्रकार आहे. आपण आजारी असलो, डोकेदुखी असो, ताप असो किंवा दीर्घकालीन आजारासाठी औषधं घेतली, बहुतांश वेळा ती टॅब्लेट स्वरूपात असतात. पण कधी विचार केला आहे का – ही लहानशी गोळी शरीरात गेल्यावर नेमकं काय करते? ती कोणत्या प्रक्रियेतून जाऊन आपल्याला बरे वाटायला लावते? या ब्लॉगमध्ये आपण टॅब्लेटच्या कार्यपद्धतीचं विज्ञान, तिचे प्रकार, फायदे-तोटे आणि योग्य वापर याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊ. १. टॅब्लेट म्हणजे काय? टॅब्लेट म्हणजे सक्रिय औषधी घटक (Active Ingredient) आणि काही पूरक घटक (Excipients) यांचं मिश्रण दाबून बनवलेली घन (Solid) औषधी एकक . Active Ingredient → प्रत्यक्ष आजारावर किंवा लक्षणावर परिणाम करणारा रासायनिक पदार्थ. Excipients → औषधाचं स्वरूप, टिकाव, विरघळण्याचा वेग, चव सुधारण्यासाठी वापरले जाणारे पदार्थ. 📌 उदाहरण: पॅरासिटामॉल टॅब्लेट → Active Ingredient = पॅरासिटामॉल (500 mg), बाकी घटक म्हणजे स्टार्च, टॅलक, रंग, बाइंडर इ. २. टॅब्लेट शरीर...

  🌙 रात्री झोपेत शरीरात काय घडतं? – विज्ञान आणि आयुर्वेदाचं रहस्य प्रस्तावना झोप ही केवळ डोळे मिटून विश्रांती घेण्याची क्रिया नाही, तर ती शरीराच्या दुरुस्ती, पुनर्बांधणी आणि ऊर्जा पुनर्भरणाची अद्भुत प्रक्रिया आहे. आपण झोपेत असताना शरीरात हजारो जैविक प्रक्रिया चालू असतात, ज्यामुळे पुढचा दिवस आपण उत्साही, निरोगी आणि ताजेतवाने अनुभवतो. आधुनिक विज्ञान झोपेच्या प्रत्येक टप्प्याचं सविस्तर विश्लेषण करतं, तर आयुर्वेदात झोपेला (निद्रा) आरोग्याचा मुख्य आधार मानलं आहे. १. झोपेचं विज्ञान – शरीराची अद्भुत रात्रभराची कार्यशाळा झोप ही साधारणतः दोन प्रमुख टप्प्यांमध्ये विभागली जाते – REM (Rapid Eye Movement) आणि Non-REM झोप. Non-REM झोप: पहिल्या काही तासांत शरीर गाढ झोपेत जातं. हृदयाचे ठोके कमी होतात, श्वसन मंदावते. स्नायू पूर्ण विश्रांतीत जातात. पेशींची दुरुस्ती आणि पुनर्बांधणी सुरू होते. REM झोप: या टप्प्यात मेंदू अतिशय सक्रिय असतो. स्वप्नं बहुतेक याच काळात पडतात. स्मरणशक्ती आणि शिकण्याची क्षमता सुधारते. २. झोपेत शरीरातील अवयव काय करतात? 🧠 मेंदू ...

 दाद (Ringworm) – कारणं, लक्षणं आणि आयुर्वेदिक-घरगुती उपचार प्रस्तावना  दाद म्हणजे त्वचेवरील एक प्रकारचा बुरशीजन्य संसर्ग (Fungal Infection) जो Dermatophytes नावाच्या बुरशीमुळे होतो. अनेकांना वाटतं की “Ringworm” म्हणजे त्वचेत जंत पडले आहेत, पण प्रत्यक्षात याचा किडा किंवा जंताशी काही संबंध नाही. हा संसर्ग त्वचेच्या बाहेरील थरात होतो आणि यामुळे गोलाकार, लालसर व खाज सुटणारे डाग तयार होतात. हा संसर्ग लहानांपासून मोठ्यांपर्यंत कुणालाही होऊ शकतो आणि विशेषतः गरम व दमट हवामानात जास्त पसरतो. योग्य काळजी न घेतल्यास दाद पटकन शरीराच्या इतर भागांवर व इतर लोकांमध्ये पसरू शकतो. दाद होण्याची कारणं दाद होण्यामागे खालील कारणं असू शकतात – अति घाम येणं – घामामुळे त्वचा ओलसर राहते, जे बुरशीसाठी अनुकूल वातावरण आहे. अस्वच्छता – स्नान न करणे, घाणेरडे कपडे वापरणे. संक्रमित वस्तूंचा वापर – टॉवेल, कपडे, बेडशीट किंवा कंगवा इतरांसोबत शेअर करणं. प्राण्यांपासून संक्रमण – कुत्रा, मांजर किंवा गुरंढोरांना दाद असल्यास माणसालाही होऊ शकतो. कमकुवत रोगप्रतिकारक शक्ती – शरीराची प्रतिकारशक...

हास्य थेरपी – हसण्याने होणारे आरोग्यदायी फायदे आणि वैज्ञानिक आधार १. प्रस्तावना – हसणं म्हणजे नैसर्गिक औषध आजच्या तणावपूर्ण आणि वेगवान जीवनशैलीत हसणं हा विसरलेला भाग झाला आहे. ऑफिसचे डेडलाईन्स, घरगुती जबाबदाऱ्या, सोशल मीडियाचा ओढा – या सगळ्यात आपल्याला मनमोकळं हसण्यासाठी वेळच मिळत नाही. पण हसणं हे केवळ आनंद व्यक्त करण्याचं साधन नाही, तर ते शारीरिक, मानसिक आणि सामाजिक आरोग्यासाठी एक नैसर्गिक औषध आहे. आयुर्वेदात हसण्याला मनःशांती मिळवण्याचा, प्राणशक्ती वाढवण्याचा आणि सत्त्वगुण वृद्धिंगत करण्याचा उपाय मानलं गेलं आहे. तर आधुनिक विज्ञान देखील हसण्याचे फायदे स्पष्टपणे सिद्ध करतं. २. हास्य थेरपी म्हणजे काय? हास्य थेरपी (Laughter Therapy) ही एक नैसर्गिक उपचार पद्धत आहे ज्यात जाणीवपूर्वक आणि नियमित हसणं हे आरोग्य सुधारण्यासाठी वापरलं जातं. याचा उगम भारतातच झाला असून १९९५ मध्ये डॉ. मदन कटरिया यांनी "Laughter Yoga" ची संकल्पना जगभर लोकप्रिय केली. हास्य थेरपीमध्ये योगाचे श्वसनव्यायाम + मनमोकळं हसणं यांचा संगम असतो. यामध्ये विनोद , खेळ , सकारात्मक संवाद आणि सामूहिक हास्य ...

 महाराष्ट्रातील प्राचीन आरोग्य पद्धती – लुप्त होत चाललेली आयुर्वेदिक परंपरा 1. प्रस्तावना                          महाराष्ट्र ही केवळ सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक वारसा असलेली भूमी नाही, तर इथे हजारो वर्षांपासून चालत आलेली आरोग्य परंपरा आहे. आयुर्वेद, सिद्ध, योग, निसर्गोपचार यांचा संगम इथल्या लोकजीवनाचा अविभाज्य भाग राहिला आहे. गावागावच्या मातीतून उगवणाऱ्या औषधी वनस्पती, वैद्यांच्या ओवाळणीसारखे औषधनिर्मितीचे अनुभव, आणि आजी-आजोबांच्या तोंडून ऐकलेले घरगुती उपाय – हे सर्व आजच्या आधुनिक आरोग्य जगतात दुर्मिळ होत चालले आहे. 2. इतिहासातील आयुर्वेद – महाराष्ट्राचा सुवर्णकाळ महाराष्ट्रातील प्राचीन आरोग्य प्रणालीवर आयुर्वेदाचा प्रभाव अत्यंत खोलवर आहे. सातवाहन, चालुक्य, राष्ट्रकूट यांसारख्या राजवंशांच्या काळात राज्यातील राजवैद्यांची मोठी प्रतिष्ठा होती. राजवैद्य परंपरा: राजवाड्यांतील वैद्य केवळ औषधोपचार करत नसत, तर राजाच्या आहार, दिनचर्या, ऋतूनुसार आरोग्य देखभाल याची जबाबदारी सांभाळत. ग्रंथनिर्मिती: अनेक मराठी भाषांतरित...

सकाळच्या पहिल्या तासाचा आरोग्यावर परिणाम – आयुर्वेदिक आणि आधुनिक दृष्टिकोनातून 1. प्रस्तावना  सकाळचा पहिला तास हा आपल्या दिवसाचा पाया असतो. दिवसाची सुरुवात कशी होते यावर उर्वरित २४ तासांचा आरोग्य, ऊर्जा आणि मानसिक स्थिती अवलंबून असते. आपण जागे झाल्यानंतरचे पहिले ६० मिनिटे आपल्या शरीरातील जैविक घड्याळ ( Biological Clock ) रीसेट करतात, हार्मोन्सचे स्रवण नियंत्रित करतात आणि मनाची एकाग्रता वाढवतात. आयुर्वेदात याला “ब्राह्ममुहूर्त” मध्ये उठणे असे सांगितले आहे, तर आधुनिक विज्ञान सुद्धा “Early Morning Routine” ला अत्यंत फायदेशीर मानते. पण सकाळचा पहिला तास केवळ उठून बसण्यात किंवा मोबाईल स्क्रोल करण्यात वाया घालवला तर आपण त्याचे अद्भुत फायदे गमावतो. 2. आयुर्वेदिक दृष्टिकोन 2.1 ब्राह्ममुहूर्त म्हणजे काय? आयुर्वेदानुसार ब्राह्ममुहूर्त म्हणजे सूर्योदयानंतर साधारण १.५ तास आधीचा काळ. या वेळेत शरीर आणि मन दोन्ही सर्वाधिक ताजेतवाने असतात. प्राचीन ग्रंथांनुसार, या वेळेत उठणारे लोक शारीरिक व मानसिकदृष्ट्या निरोगी राहतात. 2.2 ब्राह्ममुहूर्तात उठण्याचे फायदे मनशांती व एकाग्रता: वाता...

सायलेंट हार्ट अटॅक – लक्षणं न दिसताही होणारा हृदयविकाराचा धोका १. प्रस्तावना  आपण “हार्ट अटॅक” म्हटलं की अचानक छातीत तीव्र वेदना, घाम, श्वास घेण्यात त्रास अशी लक्षणं डोळ्यांसमोर येतात. पण काही वेळा हृदयविकाराचा झटका कसलाही मोठा इशारा न देता होतो. यालाच वैद्यकीय भाषेत सायलेंट हार्ट अटॅक म्हणतात. यात रुग्णाला मोठी वेदना, छातीत जळजळ, किंवा घाम येण्याची क्लासिक लक्षणं नसतात; त्यामुळे तो अनेकदा दुर्लक्षिला जातो आणि उशिरा निदान होतो. हे विशेषतः धोकादायक असतं कारण वेळेत उपचार न झाल्यास जीविताला मोठा धोका निर्माण होतो. २. सायलेंट हार्ट अटॅक म्हणजे काय? सायलेंट हार्ट अटॅक हा हृदयविकाराचा असा प्रकार आहे ज्यात हृदयाच्या स्नायूंना रक्तपुरवठा अचानक कमी होतो किंवा थांबतो , पण त्याची लक्षणं पारंपरिक हार्ट अटॅकसारखी ठळक नसतात. शरीरात झालेल्या या गंभीर घटनेची जाणीवच रुग्णाला होत नाही किंवा ती फार सौम्य वाटते. परिणामी, व्यक्ती याकडे दुर्लक्ष करते आणि हृदयाचं नुकसान वाढत जातं. ३. साध्या हार्ट अटॅक आणि सायलेंट हार्ट अटॅक मधला फरक घटक साधा हार्ट अटॅक सायलेंट हार्ट अटॅक लक्षणं तीव्र छातीत वेद...